خبرنگاران ایران و مساله اجتماعی - وبلاگ سایه

به گزارش وبلاگ سایه، تهران- خبرنگاران- سعید معیدفر استاد پیشین دانشگاه تهران بر این باور است که به دلیل فقدان اجماع میان نخبگان، مسوولان، کارشناسان و مردم در عرصه های مختلف امری به نام مساله اجتماعی به چشم نمی خورد.

شرایط جامعه ایران در آستانه 1400 عنوان وبینار تخصصی است که اخیرا به همت انجمن اسلامی مدرسین دانشگاه ها شعبه فارس برگزار گردید. سعید معیدفر استاد پیشین دانشگاه تهران سخنران این نشست بود. وی در این نشست حول مسایل جامعه ایران و تحولات و چالش های پیش رو به سخنرانی پرداخت.

مشروح سخنرانی وی را در ادامه می خوانید:

همه می دانیم در شرایطی هستیم که با بسیاری از مسائل، گرفتاری ها و چالش ها در عرصه های مختلف مالی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و... رو به رو هستیم. آنچنان که گزارش های مختلف نیز گواه این امر است. همچنین این شرایط نامطلوب به صورت مستمر طی دهه ها و سال های اخیر شدت بیشتری پیدا نموده و بسیاری از این مسائل هم به لحاظ کمی وکیفی و هم به لحاظ ابعاد، وسعت و پیچیدگی بسیاری یافته است. نظر من این است که حتی اگر از بهترین متخصصان، مدیران و کارشناسان هم استمداد بجوییم باز هم نتیجه بخش نخواهد بود.

مساله اجتماعی از شروع تا اکنون

مساله اجتماعی امری است که بسیاری از کشورها در دوران معاصر با آن روبرو شده اند. در گذشته چیزی به نام مسایل اجتماعی وجود نداشته زیرا تحولات و دگرگونی ها پیش از دوران مدرن به صورت تدریجی و آرام بوده است. اما از دوران مدرن وارد دنیایی شده ایم که با گذشته متفاوت است و لحظه به لحظه تحولات وسیعی در عرصه ها و زمینه های مختلف در زندگی بشر اتفاق افتاده و می دهد. فناوری های جدید و تحولاتی که در این زمینه انجام شده اند، آنقدر گسترده است که قابل مقایسه با گذشته نیستند. بنابراین بطور طبیعی در دوران مدرن با انبوهی از مسائل، مسائل و تحولاتی رو به رو هستیم که ما را احاطه نموده اند و تنها باید برای برون رفت از آنها راه چاره داشته باشیم.

در این میان جامعه شناسی به عنوان علمی با قدمتی بیش از 200 سال درصدد بود تا به درکی از مسایل برسد و به حل آنها یاری کند. جامعه شناسان اولیه نیز کوشش بسیاری برای ایجاد نظم و انسجام در جامعه به کار بسته اند. اما با وجود قدمت 200 ساله جامعه شناسی، باید بگوییم که مسائل اجتماعی قدمتی 100 ساله دارند و این امر حاکی از این است که این حوزه جدید است. علت شکل گیری حوزه مسایل اجتماعی در واقع به دلیل سرعت تحولات فنی، مالی، صنعتی و لزوم حل آن ها بود.

اما در دوران جدید ما وارد مرحله ای شده ایم که برای حل مسایل جامعه احتیاجمند اجماع میان کارشناسان، متخصصان، مدیران و همکاری گسترده مردم برای برطرف بحران ها و فائق آمدن بر آنها هستیم. بنابراین در حوزه مسایل اجتماعی ضروری است آنها را فرموله نموده و بر سر آنها به نوعی توافق برسیم. یعنی مجموعه متخصصان، مدیران، مسوولان و مردم باید بر سر آنها به نوعی اجماع برسند. به عبارتی همه به این نکته برسند که این مسله، مساله جامعه ما است.

مشکل فقدان اجماع در جامعه ما

دنیای ما بسیار پیچیده است و هر چه پیش می رویم، احتیاج به همکاری همه جانبه و مقابله با بحران ها نه تنها در سطح ملی بلکه در سطح جهانی بیشتر می گردد. ما امروز برای اینکه بتوانیم بحران های بزرگ برای مثال بحران های زیست محیطی را حل کنیم احتیاج به همکاری و اجماع همه عوامل داریم. ما با راه چاره های فردی و پراکنده نمی توانیم مسایل و مسائل را حل کنیم.

در کشور ما تفاوت دیدگاه ها و اشقاق بین دیدگاه ها چنان است که فرصت لازم برای ایجاد همفکری و فهرست مسایل و مسائل و همفکری بر سر آنها نداریم. این در حالی است که بسیاری از کشورها در مورد مسایل اجتماعی توانسته اند به یک نظر و تصمیم جامع برسند. در مقاله ای در مورد کرونا نوشته بودم که این بیماری می تواند فرصتی برای ما در جهت رسیدن به توافق و اجماع باشد؛ اما متاسفانه ما نه تنها از فرصت های پیشین بلکه حتی از این فرصت نیز نتوانستیم استفاده کنیم و آن همچنان در حد یک تهدید باقی ماند. در بسیاری از کشورها که نوعی توافق و همکاری بین دستگاه ها، مسوولان، کارشناسان و مردم وجود داشت، موفقیت هایی حاصل شد در حالیکه در جامعه ما خلاف آن صورت گرفت و شرایط تشدید یافت.

بنابراین مساله جامعه ما فقر، بیکاری، خودکشی و افزایش آنها نیست در واقع مساله ما عدم اجتماع، توافق و همکاری در مورد مسایل اجتماعی است که سبب شده هیچ راه چارهی برای برون رفت از آنها صورت نگیرد.

خداوند بسیاری از مسائل را به عنوان فرصت بر سر راه انسان ها قرار می دهد، کرونا هم می توانست فرصتی برای رسیدن ما به اجماع و نیز افزایش اعتماد مردم به نهاد دولت باشد؛ اما آنچنان که شاهد هستیم عدم کارایی موثر نهادها، وزارت خانه ها و... و همچنین عدم همکاری بین آنها سبب شد نه تنها این مشکل حل نگردد بلکه حتی بدتر گردد.

بنابراین در یک عبارت مساله ما در جامعه این است که به دلیل فقدان اجماع میان نخبگان در عرصه های مختلف چیزی به نام مساله اجتماعی نداریم. امروزه اگر مردم مشارکت نکنند و اعتمادی نداشته باشند، نمی گردد مسئله ای حل گردد. هر چند کشور ما درگیر چالش های مختلف است اما هیچ یک از آنها مساله اجتماعی نیستند زیرا هیچ کس به اجماعی درباره آنها نرسیده است. پس امروزه چیزی به نام مساله اجتماعی در جامعه ایران نداریم. در واقع شکاف بین نخبگان سیاسی، اجتماعی و مردم تنها مساله جامعه ایران است.