تقسیم بندی کشورها در نوع سیاست خارجی تدافعی و تهاجمی - وبلاگ سایه

به گزارش وبلاگ سایه، سیاست خارجی عرصه نیل به منافع ملی است. با عطف به این اصل به لحاظ موضوعی، سیاست خارجی به گونه های مختلف تقسیم بندی می گردد.

سیاست خارجی ممکن است جنبه امنیتی- سیاسی باشد. به این شکل که جوهره اصلی سیاست خارجی یک کشور اهداف امنیتی و سیاسی باشد. این نوع سیاست خارجی خود به دو شکل تدافعی و تهاجمی قابل تعریف است.

عموما کشورهایی که در معرض تهدیدهای جدی امنیتی و نظامی هستند؛ سیاست خارجی تدافعی را در پیش می گیرند. در برابر کشوری که برای خود ماموریت های بیرونی قائل است و اهداف بلندمدت و استراتژیکی را برای خودش تعریف نموده، سیاست خارجی تهاجمی را پیش می گیرد. طبیعتا رویکرد قدرت های بزرگ دنیای از مدل تهاجمی است و بالعکس قدرت های متوسط و ریز، رویکرد تدافعی با هدف حراست از امنیت و منافع ملی شان اتخاذ می نمایند.

نگاه بعدی به سیاست خارجی از منظری مالی- تکنولوژیک است. رویکرد مالی خود به دو دسته حمایتی و تعامل گرایانه تقسیم بندی می گردد. رویکرد حمایت گرایانه مالی (Protectionism) مختص آن دسته از کشورهایی است که سعی می نمایند، دروازه های مالی خودشان را به روی کالاهای خارجی ببندند و در عوض دروازه های مالی دیگر کشورها به روی کالاهای ساخت داخل خودشان باز گردد. رویکرد امروز ترامپ از همین قاعده پیروی می نماید. ترامپ مدعی است که تا دیروز امریکا به اقتصاد سایر قدرت های دنیای سواری رایگان می داد و امروز باید دیگران در خدمت امریکا باشند. سیاست خارجی تعامل گرا متعلق به کشورهایی است که به دنبال انباشت ثروت هستند.

رهبران این کشورها علاوه بر بهره برداری از ظرفیت های داخلی، دنبال کسب ثروت از بیرون هستند. اعتقاد این دسته از کشورها این است که با تجمیع ثروت می توان به قدرتی مهم در دنیا تبدیل شد. پایه قدرت نظامی هم در توسعه مالی و تکنولوژیک است. چین و عموما قدرت های شرق آسیا این رویکرد را در عرصه بین المللی دنبال می نمایند. رهبران چین از دهه 1970 به این سو متوجه این امر شدند که جهت قدرتمند شدن در ورود به عرصه اقتصاد و شکوفایی داخلی است. چوئن لای مغز متفکر توسعه چین، رویکرد صلح با دنیا را بیان کرد و گفت چین به نیم قرن صلح با دنیا احتیاج دارد. نتیجه این رویکرد تعامل گرایانه را در چین توسعه یافته امروز که دومین اقتصاد دنیا را دارد؛ می بینیم. از این رو مطلوب قدرت های متوسط دنیای، اتخاذ سیاست خارجی توسعه گراست.

سیاست خارجی که ابزار کارش دیپلماسی مالی است و هدف دیپلماسی مالی، ایجاد فرصت های مالی برای کشور در جهت تبدیل شدن به قدرتی بزرگ در عرصه اقتصاد دنیای است. برای همین اگر امروز صحبت از سیاست خارجی تعامل گرایانه است؛ با همین دغدغه و واقعیت های دنیای مطرح می گردد و باید با انسجام و اجماع داخلی به سمتی برویم که ضمن کاهش تهدیدات بیرونی، ما به سمت فرصت سازی در عرصه بین المللی برای توسعه در داخل مان حرکت کنیم.

دکترای علوم سیاسی دانشگاه تهران

منتشر شده در روزنامه اعتماد، 4 آبان 98