تلفیق واقعیت و وهم در دنیای جاسوسی - وبلاگ سایه

به گزارش وبلاگ سایه، زهره قلی پور در مصاحبه با خبرنگار خبرنگاران ،درباره موضوع محوری رمان بندزن، جامه دوز، سرباز، جاسوس اثر جان لوکاره که با ترجمه وی منتشر شده گفت: لوکاره در این کتاب ماجرای کوشش مامور اطلاعاتی بازنشسته ای را برای یافتن یک جاسوس در دستگاه اطلاعاتی بریتانیا روایت می نماید. این رمان اولین کتاب از تریلوژی در جست وجوی کارلا است و شخصیت محوری آن جرج اسمایلی نام دارد؛ مردی که به دلیل شکست خوردن در یک عملیات، نوعی بازنشستگی اجباری را تجربه نموده است.

مترجم رمان بندزن، جامه دوز، سرباز، جاسوس اضافه کرد: اما بعد از به دست آمدن سرنخ هایی مبنی بر اینکه یک جاسوس از شوروی به دستگاه اطلاعاتی بریتانیا نفوذ نموده و موش کور نامیده می گردد، از جرج اسمایلی دعوت می گردد به کار بازگردد و وارد سیستم گردد و طبق بازی های سیاسی و امنیتی هویت موش کور را پیدا کند.

قلی پور لوکاره را خالق شخصیت های ضد قهرمان دانست و گفت: لوکاره بیش از اینکه قهرمان پرور باشد نویسنده ای است که شخصیت های محوری او، به نوعی ضد قهرمان هستند. برای مثال شخصیت اسمایلی را می توان کاملا نقطه مقابل شخصیت معروف جیمز باند قرار داد. جیمز باند همیشه شخصیتی ستودنی بوده است که برای مشاخصه با شرارت به میدان می آید اما در مقابل، شخصیت های محوری داستان های لوکاره که افشاگر پلشتی ها هستند، خودشان هم ضعف های شخصیتی و کاستی هایی دارند که چهره قهرمان را از آن ها می گیرد.

وی با اشاره به اینکه لوکاره عنصر قهرمان زدایی را حتی در عنوان رمانش هم وارد نموده درباره نام این رمان گفت: قهرمان زدایی حتی در عناوین رمان های لوکاره هم قابل مشاهده است. عنوان این کتاب یعنی بندزن، جامه دوز، سرباز، جاسوس از یک شعر بچگانه گرفته شده و شامل مفاهیمی استعاری است که به مهره های اصلی فعال در سازمان اطلاعاتی بریتانیا اشاره دارد. بازی با کلمات و عنصر بازی در نثر لوکاره ساری و جاری است. لوکاره چند عنصر شاخص در بعضی آثارش دارد؛ یکی اینکه برخلاف خالق شخصیت جیمز باند عمل می نماید که مرزهای مشخصی بین شخصیت های خوب و بد ترسیم نموده و ساختار منظمی در داستان هایش دارد. اما در آثار لوکاره چنین نیست و این نظم دچار فروپاشی شده است.

مترجم کتاب ریچارد سورژ؛ جاسوس ویژه استالین ادامه داد: نظم گریزی در آثار لوکاره که مشخصه گیم یا بازی است سبب گره خوردن واقعیت و توهم در هم می گردد و در بعضی مواقع، نمی توان داستان واقعی را از روایت وهم آلودی که ناشی از پارانویای شخصیت هاست، تشخیص داد. این خصیصه در رمان سینگل و سینگل به اوج خود می رسد که آن را نیز برای نشر نی ترجمه نموده ام و در ماه های آینده منتشر می گردد.

به سخره گرفته شدن جهانی جاسوسی در رما های لوکاره موضوع دیگری بود که قلی پور درباره آن گفت: اساسا لوکاره همان طور که بارها در مصاحبه هایش تلویحاً اشاره نموده به نوعی در حال نقد سازوکار جهانی جاسوسی در نظام سیاسی بریتانیا است و غیر قابل اعتماد بودن جاسوس ها و روایت هایشان در داستان های لوکاره به وفور منعکس شده است. لوکاره شخصیت هایی غیرقابل اعتماد با روایت هایی خلق نموده که نمی توان خوب بودن یا شروربودن آن ها را داوری کرد. ورای این ویژگی، گویی لوکاره می خواهد مخاطب داستان هایش را نسبت به جهانیی که آبستن پرورش جاسوس است، به تردید فرا بخواند.

این جاسوس ها بیش از اینکه صرفاً محصول یک دستگاه سیاسی باشند، تحت تأثیر ضعف های شخصیتی خود دست به عمل می زنند. مترجم رمان بندزن، جامه دوز، سرباز، جاسوس با بیان این مطلب اضافه کرد: شخصیت های داستان های لوکاره را نمی توان دسته بندی کرد زیرا نه تنها انگیزه های سازمانی پشت فعالیت های آن هاست، بلکه انگیزه های شخصیتی بسیار پررنگی هم در پس رفتار آن ها وجود دارد. دیالوگ ها و زبانی که بین شخصیت ها جاری است زبان صریح و عینی نیست، بلکه زبانی است آمیخته با نیش و کنایه که شخصیت ها، انگیزه های خود را پشت چنین زبانی پنهان می نمایند یا در تلاشند چهره فرد دیگری را رسوا نمایند. در آثار لوکاره به ندرت می توان دیالوگ هایی را یافت که بدون غرض ورزی باشند البته که این ویژگی درباره خیلی از آثار صادق است اما لوکاره با این روش، نوعی آیرونی ایجاد نموده؛ به این معنی که از ژانر جاسوسی، برای رسوا کردن جهانی جاسوسی و سیاست های منفعت جویانۀ بریتانیا که پشت نقاب بی طرفی در دوران جنگ سرد پنهان شده، بهره می گیرد.

وی فعالیت لوکاره در جهانی جاسوسی را یکی از دلایل تسلطش به این شیوه روایت دانست و اظهار کرد: لوکاره خودش زمانی مامور امنیتی بود و بعد از رسوایی کیم فیلبی، جاسوس دوجانبۀ روس در شبکه جاسوسی بریتانیا و افشاگری های تکان دهندۀ او، لوکاره از جهانی جاسوسی زده شد و بعد از ورودش به جهانی ادبیات، در مقابل دستگاه ها و فعالیت هایی ایستاد که پیش تر، در حال خدمت در آن ها بود.

قلی پور در خاتمه درباره دلیل اهمیت کتاب بندزن، جامه دوز، سرباز، جاسوس گفت: این کتاب شاید مهم ترین اثر لوکاره نباشد اما بی شک یکی از مهمترین هاست. لوکاره در رمان بند زن، جامه دوز، سرباز، جاسوس به عنوان اولین کتاب از سه گانه لوکاره، فعالیت های دو دستگاه اطلاعاتی بریتانیا و شوروی را با جزئیات بسیار بیان می نماید. نثر و شیوه روایت این نویسنده نیز در این کتاب که سال 1974 منتشر شده، نسبت به آثار دهۀ شصت او، به پختگی رسیده است.

تصویر روی جلد چاپ اول نسخه اصلی کتاب

در شرح پشت جلد این کتاب آمده است: بندزن، جامه دوز، سرباز، جاسوس، نخستین کتاب از سه گانه در جست وجوی کارلا، شاهکار جان لوکاره در ادبیات جاسوسی است که تیپ های شخصیتی زنده ای از مأموران مخفی و نیروهای سازمانی را در لایه های مختلف جامعه بریتانیا تصویر می نماید. لوکاره در بازنمایی جدیت و سختکوشی شخصیت هایش، خواه درستکار یا خائن، به بهترین نحو عمل نموده، چون از زمان جنگ شاهد مناسبات حاکم در سیاست های دستگاه های جاسوسی بوده است. همین اشراف بر سلسله مراتب سازمانی با روح خیالپرور نویسنده در هم آمیخته و به او یاری نموده است تا با نمایش موازی خیانت های جنسی و سیاسی در کتاب حاضر، گوشه ای از چهره واقعی سازمان های جاسوسی را از رهگذر حدس های شخصیت سربه تو، باریک بین و جفادیده جرج اسمایلی برملا کند.

جان لوکاره اسم مستعار دیوید جان مور کورنول است که در 1931 در انگلستان به جهان آمد. او تحصیلات دانشگاهی خود را در شهر برن سوئیس و در مقطعی در دانشگاه آکسفورد انجام داد و سپس به فعالیت در سرویس جاسوسی بریتانیا مشغول شد. او که زمانی جاسوس بریتانیایی ها بود از 1963 میلادی به صورت حرفه ای به نویسندگی روی آورد و توانست داستان هایی را به رشته تحریر درآورد که در آن ها زندگی جاسوسان به بهترین شکل توصیف می شدند. با اقتباس از بسیاری آثار او آثار سینمایی و تلویزیونی متعدد ساخته شده که همین تسلطش بر نویسندگی نشان می دهد او نویسنده ای تمام عیار بوده است.

لوکاره در آذر ماه سال گذشته (1399) در 89 سالگی بر اثر ابتلا به ذات الریه درگذشت.

پرسش های عظیم فلسفی اثر رابرت سولومون و کاتلین هیگینز از نشر چشمه و مجموعه گفت وگوی سه نفره اثر جان پری از نشر خوب بعضی آثاری هستند که تا به امروز با ترجمه قلی پور منتشر شده اند.

رمان بندزن، جامه دوز، سرباز، جاسوس اثر جان لوکاره با ترجمه زهره قلی پور در 408 صفحه و با قیمت 60 هزار تومان از سوی نشر نی راهی کتابفروشی ها شده است.